Als je aanloopt tegen weerstand van mensen of teams, kun je ruimte maken door de situatie te bekijken vanuit drijfveren. Dit is een totaal ander perspectief van waaruit je beter kunt snappen waarom mensen reageren zoals ze doen. Maar het geeft je ook aangrijpingspunten om beter aan te sluiten (rapport te maken) en een effectievere interventie te ontwerpen.

Deze manier van kijken is gebaseerd op Spiral Dynamics; een model dat is bedacht door de Amerikaanse professor in de psychologie Clare W. Graves en later verder ontwikkeld door Don Beck en Chris Cowen. In Nederland werkt het trainings- en adviesbureau ‘De Boer & Ritsema van Eck hier veelvuldig mee. Zij hebben een individuele – en organisatiescan ontwikkeld om inzicht te krijgen in de heersende drijfveren. Zij hebben ons de volgende beschrijving aangereikt voor deze e-learning.

Het model

Het model geeft een scherp inzicht in de heersende drijfveren, ofwel waardesystemen, binnen een organisatie (op individueel, team en organisatieniveau). Daarnaast onderbouwt het model hoe drijfveren zich ontwikkelen in reactie op de omgeving (problemen en uitdagingen). Drijfveren zijn zoals ze zijn. Dus niet goed of slecht. Wel kan worden gesteld dat drijfveren effectief dan wel ineffectief zijn: dit wordt bepaald door de situatie, ofwel de omstandigheden.

In een situatie van crisis, bijvoorbeeld, is het waarschijnlijk onhandig om langdurig te vergaderen en iedereen aan het woord te laten (‘Samen’). Een snelle analyse gekoppeld aan een krachtig besluit en snelle handeling zal waarschijnlijk effectiever zijn ( ‘Succes’ gekoppeld aan ‘Energie en macht’).

Begrip van waardesystemen maakt het mogelijk om uitspraken en voorspellingen te doen omtrent de manier waarop mensen waarnemen, hoe zij communiceren, welke spanningen mensen voelen, welk gedrag zij vertonen en welke gevoelens zich daarbij aandienen. Waardesystemen zijn een goed vertrekpunt voor het begrijpen van onszelf en anderen. Het model verschaft bouwstenen voor leiderschap en samenwerking, voor effectieve interventies, voor effectieve communicatie en behoud van duurzame relaties. Het geeft inzicht in mogelijke valkuilen, spanningen in de interactie met anderen en hoe deze te vermijden. Met andere woorden: het model is een waardevol instrument om de eigen rol te versterken en de kwaliteit van de relaties te bestendigen.

Het model Spiral Dynamics onderscheidt verschillenden drijfveren, ook wel waardesystemen genoemd:

Voorbeeld

Als ik gedreven word door de waarde ‘Samen / Gemeenschap’ dan hecht ik belang aan sfeer, aan gelijkwaardigheid, aan aandacht voor elkaar. Ik krijg energie van waardering, van met elkaar een project op te pakken. Daarentegen, collega’s die voor hun eigen gelijk gaan, dan wel conflictsituaties kosten mij waarschijnlijk energie. Als ik gedreven wordt door de waarde ‘Succes’ dan haal ik mijn energie uit winnen, uit het feit dat ik mezelf graag onderscheid ten opzichte van anderen. Ik hou van verandering en doe de dingen graag op mijn manier.

NB: het is dus goed te begrijpen waarom mensen met een dominante voorkeur voor ‘Samen’ soms moeite hebben om plezierig om te gaan met mensen met een dominante voorkeur voor ‘Succes’ en andersom.

Elk waardesysteem wordt gekenmerkt door specifieke uitingen. Bijvoorbeeld: in het rode systeem ‘Energie en macht’ gaat de meeste aandacht van de actoren uit naar het krijgen van zoveel mogelijk autonomie en ontwikkelen van zoveel mogelijk daadkracht. Of de uiting effectief is, ligt aan de eisen die de omgeving stelt. Uitgangspunt van het model is dat een team of organisatie pas dan effectief is, als er een match bestaat tussen wat mensen drijft en de omgeving of omstandigheden waarin zij verkeren.

Meten van waarden

DBR heeft op basis van de inzichten van Spiral Dynamics een drijfverenscan ontwikkeld, die scores op de verschillende waarden meet. De scan helpt concreet bij diepgaand te werken aan team- en organisatieontwikkeling, leiderschapsontwikkeling en het doorbreken van ongewenste patronen.

Deze scan is zeer geschikt voor het meten van drijfveren van individuen en teams. Bijvoorbeeld:

De scan biedt belangrijke inzichten in:

• De waarden die door ieder individueel en in het team of de organisatie als essentieel wordend beleefd;
• De mate waarin individuele waarden van teamleden aansluiten op de teamwaarden;
• Het verschil tussen waarden van het huidige team en waarden van het ideale, door de teamleden gewenste team;
• Mogelijk belemmerende waarden van het huidige team.

Conclusie

Spiral Dynamics geeft een helder inzicht in de dynamiek in organisaties. Lees er meer over in het boek ‘De menskant van veranderen‘ van Erik Koenders. Of neem contact op met De Boer & Ritsema van Eck.